ΙΕΚ Θεσσαλονίκης. Κτίριο Δημόκριτος

Ειδικότητα : Τέχνη της τοιχογραφίας, αγιογραφίας

Kαθηγητής: Πετρόπουλος Δημήτρης

Πτυχιούχος Σχολής καλών τεχνών

Tι είναι η Αισθητική;

O Baumgarten ήταν καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Φραγκφούρτης και πρωτοχρησιμοποίησε τον όρο στη διατριβή του το 1735

ενώ το 1750 εξέδωσε το βιβλίο Aesthetica

Σύμφωνα λοιπόν μ' αυτόν η αισθητική είναι η μελέτη των αντικειμένων που εξετάζει η τέχνη ως αντικείμενα που τα συλλαμβάνουμε μέσω των των αισθήσεών μας (αισθητά), σε αντίθεση προς τα νοητά αντικείμενα, που τα συλλαμβάνουμε ανεξάρτητα από αυτές.

Είναι το τέταρτο τμήμα της φιλοσοφίας μετά την ηθική, γνωσιολογία και μεταφυσική.

Άλλοτε κλίνει προς την φιλοσοφία και άλλοτε προς την επιστήμη.

Γενικότερα είναι η επιστήμη του ωραίου, που συνδέεται άμεσα με την εποπτεία των αισθήσεων, εφόσον το ωραίο είναι αισθητό.

Ο Baumagarten τη χαρακτηρίζει επιστήμη της αισθητηριακής γνώσης και κατώτερη γνωσιολογία γιατί δεν έχει την σαφήνεια της νόησης.

Τα ερωτήματα που έθεσε ήταν:

Πως γνωρίζουμε τ' αντικείμενα μέσω των αισθήσεων και πως μπορούμε να βελτιώσουμε αυτή την γνώση.

1η Δική μου ερώτηση.

 Πιστεύετε ότι όταν ζωγραφίζουμε παρατηρούμε καθαρά με τις αισθήσεις μας π.χ την όραση ή έχουμε στο νου μας και προκατασκευασμένες εικόνες που τις περισσότερες φορές ή εμποδίζουν ή βοηθούν  την καθαρότητα της παρατήρησης.  

          30 χρόνια αργότερα ο όρος αισθητική χρησιμοποιείται από τον Καντ (1781) και συνδέεται με τον χώρο και τον χρόνο. Μόνο στην κριτική της κρίσης (1790) ό όρος σχετίζεται με την φιλοσοφία του ωραίου.

Αναφέρεται στην υποκειμενική κρίση του γούστου, η οποία δεν έχει γνωστικό χαρακτήρα ούτε στηρίζεται όπως η λογική κρίση στις έλλογες διεργασίες του νου αλλά σε μια εντύπωση που προκαλείται από την θεώρηση της μορφής των πραγμάτων και συνοδεύεται από ένα αίσθημα ευχαρίστησης ή δυσαρέσκειας ανιδιοτελούς και αναγκαίας.

          Έτσι η αισθητική καθιερώνεται σιγά - σιγά με τη σημασία μιας φιλοσοφίας του ωραίου, την οποία διατηρεί ως τα μέσα περίπου του 20 αιώνα, οπότε οι καλλιτεχνικές εξελίξεις της Avant Garde (1960) κλονίζουν την αισθητική αντίληψη της τέχνης και καθιστούν την αναγνώριση του έργου τέχνης αμφίβολη

 Ισως ένα παράδειγμα για τα κινήματα της πρωτοπορίας που  κλόνισαν την αισθητική αντίληψη - η φιλοσοφία του ωραίου - της τέχνης είναι ότι π.χ ένας βαρύς εξπρεσιονισμός γερμανικός με τρομακτικές μορφές ή η performance και οι διάφορες κατασκευές που δημιούργησαν και διεύρυναν του πια μορφή ικανοποιεί την αισθητική του ωραίου.

Τι λένε οι αρχαίοι 'Ελληνες για την αισθητική

H ίδια λέξη καλόν είναι ότι μας αρέσει. Ότι προκαλεί θαυμασμό ή προσελκύει το βλέμμα. Το όμορφο αντικείμενο είναι ένα αντικείμενο που χάρη στην μορφή του,  ικανοποιεί τις αισθήσεις και ιδιαίτερα την όραση και την ακοή. Όμως δεν είναι μονάχα αντιληπτές μέσω των αισθήσεων όψεις που δηλώνουν το κάλλος ενός αντικειμένου. Στην περίπτωση του ανθρώπινου σώματος σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι ιδιότητες της ψυχής και του χαρακτήρα, που γίνονται αντιληπτές περισσότερο με τα μάτια του νου παρά με τα μάτια του σώματος. Έχουμε δηλαδή την καλοκαγαθία σαν μέτρο αισθητικής, που αναφέρθηκε κυρίως ο  Σωκράτης. 

2η Δική μου ερώτηση. Στην Αγιογραφία οι μορφές των αγίων τι αποκαλύπτουν τις περισσότερες φορές την ομορφιά ή τον χαρακτήρα του Αγίου το έχετε παρατηρήσει?         

          Σύμφωνα με τον Σωκράτη το καλό συμπίπτει με το αγαθό ενώ και τα δύο συμπίπτουν με το ωφέλιμο. Μ' άλλα λόγια για τον Σωκράτη, η αισθητική (το καλό) και η ηθική (το αγαθό) είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Ταιριάζει με τον Νίτσε που πίστευε ότι η αισθητική είναι η ηθική του μέλλοντος.

Ο Πλάτων όχι μόνο δεν υπολήπτεται την τέχνη και τους καλλιτέχνες αλλά τους εξορίζει κιόλας απ' την πολιτεία του, και τούτο διότι η τέχνη δεν πραγματώνει τις ιδέες που συνιστούν τη μόνη αλήθεια αλλά αναπαριστά φυσικά ή τεχνητά αντικείμενα, που είναι μια εξασθενημένη ανάκλαση των ιδεών. Συνεπώς το έργο τέχνης είναι μίμηση μιμήσεως: μίμηση πραγμάτων τα οποία είναι μίμηση ιδεών με την σειρά τους.

          Ο Πλάτωνας λίγο πολύ πιστεύει ότι η τέχνη δεν μετέχει στην ανώτερη ιδιότητα της ψυχής, το λογιστικόν, δηλαδή την διάνοια, και ως εκτούτου διαφθείρει το λογιστικόν, τον νου

Δεν την περιφρονεί όμως, αλλά σε σχέση με την φιλοσοφία την θεωρεί κατώτερη και με αυτή την θέση την μελετάει ως μίμηση μιμήσεως. Βέβαια υποστηρίζει ότι η τέχνη αποκτά την πλήρη της σημασία όταν συνάπτεται με την σκέψη.

3η Δική μου ερώτηση

Μπορείτε να μου αναφέρετε παραδείγματα από την τέχνη γενικότερα που αντανακλά το σκεπτικό  αυτό?